語言:
語發中心 - 原住民族語言研究發展中心

nionay a libangbang

飛魚乾

no ya mateyka ya manoyotoyon am, ya pa myan so libangbang a da yakan ang? tosya ori, ji mo pavilanga ori.ta teyka a manoyotoyon am, da to mangatayan a da kato miyakanan so among no rayon a ya mazazo do beken a ipiyakan ta rana am.ta nimavitos rana o libangbang, ori am, da nipeyras ori sicyakwa ya a da kapangatay, ta da ingpetan o aro a libangbang do vaay da ori.

am abo ori nokakwa a miyakan so among no rayon a teyka rana a manoytoyon, tosya. ta nipapo ori, ta kapaneyteyras do amyan ori am, abo rana ori, ta kateyka a manoytoyon nokakwa no rarakeh am, to da na mimina a imakmak.o myan do vaay da a ararayo am alibangbang, to da mipoan, ta ji da palalalawa.

mi ka na macihralay dang a alwaloy no among no rayon kwan da. ta matoyong dang, am ori o ipanoytoyon da. so ikabo na no myan do vaay da a among no rayon, no teyka sira a manoytoyon. ta makanyaw, da nipeyras o da kapaneyteyras, o rarakeh nokakwa am, ji da rana palalalawa ori.

kato na na aziwan no nang a, ji da na baba, ta makanyaw o kangay da a omlalavicin sya, to da padpona ori do pasapatan.

am ori pakaperehan da so among nokakwa? ta ji da aimin am, to da na walitan? o among rana ya nokakwa am, abo do teyaro, ta o sosooen da am, tana makadwa sira a poo do cinedkeran am, maponged jira.

no tomakatakaw o kapasaod rana do teyteyka a maneyteyka sira am, tomakatakaw o maparanaw, no myan sira am, no to sira mivonong am, sikateyepat sira a ngernan am. no ipisa a kasoo da am, asyo o among? ta ji sya ngarangararaw sira o among do maep.

am ta na aro so among ya, ta ta na mitavokow am, nimitavokow sira nokakwa so among no rayon? ta ji da llaga. nonan, ta ji akanyaw, asyo o tavokow da nokakwa no rararakeh? o sosoo saon am, ori o ikabo no among da nokakwa.

ori to da manamsi a teyteyrasen da am, ikabo na nokakwa a miyakan so among no rayon, no teyka ta na ya manoytoyon, ta makanyaw.

arwaro rana o among sicyaikwa ya?nonan, asyo o among da nokakwa?! yaten rana ya am, tana rayon am, o arayo o aro, am o patawan da am, abo o makasikalima, abo o makasikatlo, abo o kapakapoo da.o mapapatawen o sikateyepat am, no aro o arayo da am makanateng.

o arayo saon o ji da aimin am, ta maciglang do teyteyrasen am; ipangazaw da ori do keylyan da? sira saon a mapiinaaapan sya am.am ori o ikalag na no among no rayon ya, ta ji animyapo nokakwa, kaji da na pagcinan sya do apyavean a, ta makanyaw, do panoytoyon a, ori saon kakteban na am.

no ya mateyka ya manoyotoyon am, ya pa myan so libangbang a da yakan ang?

為什麼過完了飛魚終食祭,還有人吃飛魚乾?

tosya ori, ji mo pavilanga ori.

那不行,不可以這樣。

ta teyka a manoyotoyon am, da to mangatayan a da kato miyakanan so among no rayon a ya mazazo do beken a ipiyakan ta rana am.

飛魚終食祭一過,但有人做mangatay儀式後就繼續吃飛魚乾,其實已經不能再吃飛魚乾了。

ta nimavitos rana o libangbang, ori am, da nipeyras ori sicyakwa ya a da kapangatay, ta da ingpetan o aro a libangbang do vaay da ori.

因為飛魚終食祭過了,但有人做mangatay儀式,然後繼續吃飛魚乾是後來才有的吃法,因為他們覺得剩這麼多魚乾丟棄可惜。

am abo ori nokakwa a miyakan so among no rayon a teyka rana a manoytoyon, tosya.

但在以前,飛魚終食祭過後還繼續吃飛魚乾是不可以的。 

ta nipapo ori, ta kapaneyteyras do amyan ori am, abo rana ori, ta kateyka a manoytoyon nokakwa no rarakeh am, to da na mimina a imakmak.

飛魚終食祭過後,在冬天裡繼續吃飛魚乾的是新(現代) 的吃法,以前是不行 的;以前的老人家只要過了飛魚終食祭日,就凡是未吃完的魚乾全部丟掉。

o myan do vaay da a ararayo am alibangbang, to da mipoan, ta ji da palalalawa.

家中剩有的不論是飛魚乾或鬼頭刀魚乾都要全部丟掉,不可以再吃。

mi ka na macihralay dang a alwaloy no among no rayon kwan da. ta matoyong dang, am ori o ipanoytoyon da.

丟的時候,要說﹕「所有在飛魚季期間的一切惡運都隨丟棄的魚乾而去」, 因為怕會招致禍患,所以要做這儀式。

so ikabo na no myan do vaay da a among no rayon, no teyka sira a manoytoyon. ta makanyaw, da nipeyras o da kapaneyteyras, o rarakeh nokakwa am, ji da rana palalalawa ori.

所以過完終食祭後,家裡不再有魚乾,若有就是犯忌。終食祭後繼續吃飛魚乾是後來人的吃法。以前老人家是絶對是不會允許這樣的事情發生的。

kato na na aziwan no nang a, ji da na baba, ta makanyaw o kangay da a omlalavicin sya, to da padpona ori do pasapatan.

就算放到被煙燻黑了也不會拿出來洗,也不可吊掛飛魚盤,只能平放在架子上。

am ori pakaperehan da so among nokakwa? ta ji da aimin am, to da na walitan?

所以,以前的人不要捕太多飛魚囉? 因為吃不完就要丟掉?

o among rana ya nokakwa am, abo do teyaro, ta o sosooen da am, tana makadwa sira a poo do cinedkeran am, maponged jira.

其實,因為舉火把捕魚的關係,以前的獲魚量並不多。就算大船火漁捕到約100多條魚,可是船員一分,每人所得也不過幾條而已。

no tomakatakaw o kapasaod rana do teyteyka a maneyteyka sira am, tomakatakaw o maparanaw, no myan sira am, no to sira mivonong am, sikateyepat sira a ngernan am.

當漁期快要結束,要進入夏季的時候,漁獲量就多了,有時可捕得千百條飛魚,船組員每人可分配到40條。

no ipisa a kasoo da am, asyo o among? ta ji sya ngarangararaw sira o among do maep.

但下次出海火漁時,也許連一條魚都捕不到,因為它們不是每天都成群地游來漁場。

am ta na aro so among ya, ta ta na mitavokow am, nimitavokow sira nokakwa so among no rayon? ta ji da llaga.

但我們現在漁獲量多了,是因為我們現在有魚網了;但是以前的人捕飛魚哪 裡可以用魚網捕撈的?那是禁忌呢。

nonan, ta ji akanyaw, asyo o tavokow da nokakwa no rararakeh? o sosoo saon am, ori o ikabo no among da nokakwa.

對啊,迷信啊,以前的老人哪有魚網?只能用火把捕撈飛魚,漁獲量當然不多了。

ori to da manamsi a teyteyrasen da am, ikabo na nokakwa a miyakan so among no rayon, no teyka ta na ya manoytoyon, ta makanyaw.

他們不是想吃就可以吃飛魚乾的,因為火漁量不多。在以前,過完飛魚終食祭後還繼續吃飛魚乾是禁忌的。

arwaro rana o among sicyaikwa ya?

nonan, asyo o among da nokakwa?!

nonan, asyo o among da nokakwa?!

yaten rana ya am, tana rayon am, o arayo o aro, am o patawan da am, abo o makasikalima, abo o makasikatlo, abo o kapakapoo da.

yaten rana ya am, tana rayon am, o arayo o aro, am o patawan da am, abo o makasikalima, abo o makasikatlo, abo o kapakapoo da.

我們現在啊,在(白天舟釣) 飛魚月裡,釣鬼頭刀魚較多。但釣飛魚(總量) 沒有人能釣到50條的、30條,或100條的。

o mapapatawen o sikateyepat am, no aro o arayo da am makanateng.

只有船釣飛魚的能手,有可能會釣到40條飛魚。至於釣鬼頭刀魚,頂多10條吧。

o arayo saon o ji da aimin am, ta maciglang do teyteyrasen am; ipangazaw da ori do keylyan da? sira saon a mapiinaaapan sya am.

在飛魚季裡,吃不完的只有鬼頭刀魚,因為大魚晒乾後變硬,要吃完很慢;又不能分給村人,只有漁獲者一家(男)人吃。

am ori o ikalag na no among no rayon ya, ta ji animyapo nokakwa, kaji da na pagcinan sya do apyavean a, ta makanyaw, do panoytoyon a, ori saon kakteban na am.

所以,飛魚季的禁忌非常多,不可以在apyavean月時分送魚乾,飛魚終食祭時須全部吃完所有的飛魚乾等。

Si Paloy

巴雷叔的故事

si Paloy rana ya am, matazak a tao am, somasomagpyan o kamoymoyngan na. ji 'akaw a kapiyoyowyaw na. amyan so rarwa aka mankakteh na a pehzehzaen na. mi tamo mangalolog so vato, ta pialalaman tamo, si mowyat kamo am, ori o ipakaap nyo sya. am no si malma kamo am, ori o ji nyo makaapi sya kwan na.

mangay sira do tokon am, manmanma si Paloy a mangay do teyngato, kapangalolog na so rako a vato a.macita da no mankakteh na o maloalolog a rako a vato am, to sira misyay a, someyked am, mi da pinanan a. "namen rana nimaap, mo maran" kwan da.ori-i a, kowyowyat nio?! kwan na ni Paloy a.

mangay sira rana o mankakteh na do teyngato am, mangalolog sira so rakrako pa a vato a. maloalolog do kananmaen ni Paloy am, ji na 'awana, ta ala matazapya ko ya kwan na am, to na rana pitapia si Paloy a, kazakat na rana.

miratateng am, akpehen da o tototoang na, kapangay da sya do alilin a, katoyotoyon da sya. ikatlo na a araw am, mi da citaen am, nimavyay rana si Paloy a, omlisna a mazngaznga a miseysorod a.

kadadayan na so araraw am, "mi tamo minom so ranom Jirakwayo", "inomen nyo o katay na ya, inomen ko o katay na ya, sino paro jyaten o manmanma a makeymin sya" kwan na."meymin ta ya" kwan no mankakteh na am. mangay o asa aka tao jira do ingato a, kapavoyog da so karakwan na do inomen no maran da.

"mo pa jeymin o vonong mo, mo maran, ta ya namen rana teyka o vonong namen" kwan da."kakeykeykai nyo" kwan na am, ori a kainom na a misasakeb a, to miparako o lotoy na am, ji pa amtad a minom a, mabsoy rana am minom pa. miratateng am, "pa-ab" kwan no lotoy na a nizombak, do kaji na amtadan a minom do ikalotoy na rana;

miratateng am, akman sang a, akpehen da o tototoang na a yangay do alilin a.ikatlo na a araw am, mavyay rana, kehzehza da rana a miyowyaw a.

kadadayan na so araraw am, mamareng o mankakteh na so tatala.ioo na ni Paloy o vinyay, ta mownay rana a ji nimiyakan a, kapannakenakem na so ipabezbez na so mankakteh na a mitatala.mi na zazasagan o ora na, kapangakaw na so etek a pakorikorisen do kois no mankakteh na. kangay na a manci nya do mankakteh na.

tana ji da nganoyongi no mankakteh na am, ji sya ateneng a mizezyak, do kapakacita da so kois da a nikaeteetekan a, ori a kapibebezbez da a mitatala. mapabosbos rana sira am, masaray do onewned na si Paloy a mangay somidong so mankakteh na a mapateketekeh a.

nipisirisiring da no mankakteh na, o kapasansan da so rarako a vato do tekeh ni Paloy a. rehmeten na ni Paloy, am manakem na o kapiyakan na so vinyay am, masaray do onewned na.

amyan rana do vaay da am, nimapasoy do rako a vanga so dengdengan na so vinyay no mavakes na ni Paloy, teyka na a pabokboken am, toda ateeb o vanga da, kavoyog no rako a ranom a, kazyod na nira a asa aka vaay a.maci rana o ranom am, aboen da si Paloy a, kakala da sya, mownay am, mamizing da do vavaay no ranom a mangbongbos a, citaen da am, amyan dang si Paloy a, kakaikaid da sya a powboten a.

ji makamyamya si Paloy a ji nimiyakan so vinyay am, mangay do mankakteh na, a mananao nya jira so panganganyawan no vayo a tatala.miratateng am, mangay rana, kapivazongot na, kapiasot na, a mangay tomezgek do wawa a mapananala so mankakteh na.

o mankakteh na ori am, mamedbed sira so rarako a asisi no vinyay a, am abo o makna da a rarako a among a, alilikey a among o makna da.da mazek no lilikey a among o ya rarako a bedbeden ori? kwan da, am si Paloy o omyakan no bedbeden ori a.

apereh rana o bedbeden da am, inonen da o bedbeden da, pakaliliwen da o pataw da a migonagonay a. ipisa am, to nagit o lima na ni Paloy a, kato na migonagonayan no pataw da, ala rako a among ori kwan no mankakteh na am, to da mangtoan a ipamingit a.

makaranes do ngazab no tatala da am, mivazovazongot a miasoasot a, pasikangen da o vazongot am maran da,nipalalak na sira ni Paloy a, o nibeybedbed da a rarako a vinyay ori am, maday a si Paloy o nikoman sya.

si Paloy rana ya am, matazak a tao am, somasomagpyan o kamoymoyngan na.

關於巴雷叔這個人,他生下來就一副白痴的面相。

ji 'akaw a kapiyoyowyaw na. amyan so rarwa aka mankakteh na a pehzehzaen na.

不耕作,只會玩,他有兩個小跟班姪兒。

mi tamo mangalolog so vato, ta pialalaman tamo, si mowyat kamo am, ori o ipakaap nyo sya. am no si malma kamo am, ori o ji nyo makaapi sya kwan na.

「我們去山上滾石頭當遊戲玩,如果你們是勤勞的,你們就會接得住。但是如果你們是懶惰的,你們就接不住。」

mangay sira do tokon am, manmanma si Paloy a mangay do teyngato, kapangalolog na so rako a vato a.

他們到了山上,巴雷叔就先上去,然後滾下大石頭。

macita da no mankakteh na o maloalolog a rako a vato am, to sira misyay a, someyked am, mi da pinanan a. "namen rana nimaap, mo maran" kwan da.

他的姪子看見大石頭滾下來,就分開閃避,石頭一停下來就去摸。然後對叔叔說:「我們接住了。」

ori-i a, kowyowyat nio?! kwan na ni Paloy a.

「真的?!你們這麼厲害(力氣這麼大,這麼勤勞)?!」巴雷叔說。

mangay sira rana o mankakteh na do teyngato am, mangalolog sira so rakrako pa a vato a.

換他的姪子上去,滾下更大的石頭,石頭滾到巴雷叔的面前時,閃都不閃。

maloalolog do kananmaen ni Paloy am, ji na 'awana, ta ala matazapya ko ya kwan na am, to na rana pitapia si Paloy a, kazakat na rana.

因為他想﹕「我一定接得住。」 結果大石頭把他壓死了。

miratateng am, akpehen da o tototoang na, kapangay da sya do alilin a, katoyotoyon da sya.

他死掉以後,他們就把他的骨頭撿起來放到小米倉去,並對他唸祝。

ikatlo na a araw am, mi da citaen am, nimavyay rana si Paloy a, omlisna a mazngaznga a miseysorod a.

第三天,他們去看他時,他已活了,他已起坐,且咧嘴笑著正梳著頭髮。

kadadayan na so araraw am, "mi tamo minom so ranom Jirakwayo", "inomen nyo o katay na ya, inomen ko o katay na ya, sino paro jyaten o manmanma a makeymin sya" kwan na.

過了幾天,他說﹕「我們去大河溪喝大河流的水,你們喝這半邊,我喝這半邊,看看誰先喝完水。」

"meymin ta ya" kwan no mankakteh na am. mangay o asa aka tao jira do ingato a, kapavoyog da so karakwan na do inomen no maran da.

他的姪子說﹕「我們可能喝得完嗎?」 他們其中一人就去上游把一些水流到叔叔要喝的份上。

"mo pa jeymin o vonong mo, mo maran, ta ya namen rana teyka o vonong namen" kwan da.

他們說﹕「叔叔,你的還沒喝完嗎?我們的已經喝完了呢!」

"kakeykeykai nyo" kwan na am, ori a kainom na a misasakeb a, to miparako o lotoy na am, ji pa amtad a minom a, mabsoy rana am minom pa.

他說﹕「你們喝得這麼快哦!」然後再趴下去繼續喝水。他的肚皮愈來愈大,但還是繼續喝,喝得他肚子飽飽的了還是繼續喝水。

miratateng am, "pa-ab" kwan no lotoy na a nizombak, do kaji na amtadan a minom do ikalotoy na rana;

忽然,「啪!」的一聲巨響,他的肚皮脹爆了,因為他肚子已經脹很大了,他還一直不停地喝水(導致的結果)。

miratateng am, akman sang a, akpehen da o tototoang na a yangay do alilin a.

如同前述的情形一樣,他的姪子把他的骨頭撿起來放在小米倉內。

ikatlo na a araw am, mavyay rana, kehzehza da rana a miyowyaw a.

第三天去看他時,他又復活了,然後他們又一起去遊玩了。

kadadayan na so araraw am, mamareng o mankakteh na so tatala.

又過了幾天,姪子們正造船。

ioo na ni Paloy o vinyay, ta mownay rana a ji nimiyakan a, kapannakenakem na so ipabezbez na so mankakteh na a mitatala.

巴雷叔太久沒吃肉了,想得要命。於是想了一個使姪子加速造船的方法。

mi na zazasagan o ora na, kapangakaw na so etek a pakorikorisen do kois no mankakteh na. kangay na a manci nya do mankakteh na.

他去把自家的芋頭田踐踏得亂七八糟,然後挖了一把泥土塗抹在姪子們的豬身上。然後去跟姪子告狀。

tana ji da nganoyongi no mankakteh na am, ji sya ateneng a mizezyak, do kapakacita da so kois da a nikaeteetekan a, ori a kapibebezbez da a mitatala.

雖然姪子不太相信,但是看見豬身上的泥巴,他們也不知說什無話才好,就只能拼命趕工完成造船。

mapabosbos rana sira am, masaray do onewned na si Paloy a mangay somidong so mankakteh na a mapateketekeh a.

落成禮的日子到了,巴雷叔滿心歡喜去姪子家幫忙分豬肉。

nipisirisiring da no mankakteh na, o kapasansan da so rarako a vato do tekeh ni Paloy a.

姪子們商量好,他們分豬肉給叔叔時,他們要親自裝籃,並偷偷地在禮肉底下墊數塊大石頭。

rehmeten na ni Paloy, am manakem na o kapiyakan na so vinyay am, masaray do onewned na.

巴雷叔揹籃子時,雖然覺得有點重,但是想到吃豬肉,還是很高興。

amyan rana do vaay da am, nimapasoy do rako a vanga so dengdengan na so vinyay no mavakes na ni Paloy, teyka na a pabokboken am, toda ateeb o vanga da, kavoyog no rako a ranom a, kazyod na nira a asa aka vaay a.

回到家後,巴雷嬸準備了一大鍋水煮豬肉,就在倒完豬肉之同時,鍋破水流,巴雷一家人被大鍋水全沖走了。

maci rana o ranom am, aboen da si Paloy a, kakala da sya, mownay am, mamizing da do vavaay no ranom a mangbongbos a, citaen da am, amyan dang si Paloy a, kakaikaid da sya a powboten a.

水平息之後,他們發現巴雷叔不見了,就到處找他。後來在水溝洞裡聽到了巴雷叔微弱的呻吟。他們一看,原來巴雷在水溝洞裡,才把他鉤出來。

ji makamyamya si Paloy a ji nimiyakan so vinyay am, mangay do mankakteh na, a mananao nya jira so panganganyawan no vayo a tatala.

巴雷叔不服氣沒吃到豬肉,又去姪子家。告訴他們新船卜漁運必去的好地方。

miratateng am, mangay rana, kapivazongot na, kapiasot na, a mangay tomezgek do wawa a mapananala so mankakteh na.

講完後就回家去了。他戴著帽子穿著蓑衣潛入海裡,到他指定姪子捕魚的地方等候姪子。

o mankakteh na ori am, mamedbed sira so rarako a asisi no vinyay a, am abo o makna da a rarako a among a, alilikey a among o makna da.

開始的時候,他的姪兒都綁上大而肥美的豬肉,可是始終釣不到大魚,只釣到小小的魚兒。

da mazek no lilikey a among o ya rarako a bedbeden ori? kwan da, am si Paloy o omyakan no bedbeden ori a.

「這些小小的魚兒怎可能吞得下那些大塊豬肉?」其實那些肉餌都是他們的叔叔吃掉的。

apereh rana o bedbeden da am, inonen da o bedbeden da, pakaliliwen da o pataw da a migonagonay a.

直到肉餌剩下沒幾塊了的時候,姪子們就開始省省的綁上小肉塊,用心的感覺魚線的動靜。

ipisa am, to nagit o lima na ni Paloy a, kato na migonagonayan no pataw da, ala rako a among ori kwan no mankakteh na am, to da mangtoan a ipamingit a.

有一次,巴雷叔不小心讓鉤子鉤到了手指頭,動到了浮標;船上的姪子以為是大魚上鉤,於是猛力的收捲魚線。

makaranes do ngazab no tatala da am, mivazovazongot a miasoasot a, pasikangen da o vazongot am maran da,

當他們把那它拉近船邊時,竟是一個戴著帽子、穿著蓑衣的怪物,掀開帽子一看,原來是他們的巴雷叔。

nipalalak na sira ni Paloy a, o nibeybedbed da a rarako a vinyay ori am, maday a si Paloy o nikoman sya.

他們的巴雷叔騙了他們, 原來他們綁的每一塊大肉餌都是巴雷叔吃掉的。