muana’ʉ taniarʉ
射日
miana ’ʉnai mamane mita ia, urucin kani meesua taniarʉ. ’apapuiri urucin taniarʉ arapipiningi, ímua tantaniara maciasʉ taniara, ’akia mapitʉ’ʉ. muru’inasʉ cau meesua, sii ka’anʉ tavara’ʉ tia nukanmana aramia’ʉ. tia nukanmana putukikio? tia nukanmana tarasangai? marápusu kavangvang ’ʉnai mamane. ’akia cau tavara’ʉ te cu makananu nuari.
meesua, ’una tacini nanmarua nanakʉ. ’apaco’e ka’anʉ pa nimararupang, nakai mintasʉ cu mataa ’una ’íntasʉ. ’esi cu kipapapa sasarunai aracakanʉ. tia rumariu’u vutúkuru. campe tia rumariu’u, niriu’u kee ucani sanapisapi. niara kee tumaini. maká’ʉna nguain rumariu’u, nakai sua tinaini kee sanapisapi ísua ia, ’acuu maká’ʉna musikarʉ na nguain tamna sapuarʉ. arakuracʉ nanakʉ ísua, sii parápusu ’inia rumariu’u vutúkuru. pacʉpʉngʉ nanakʉ, “ʉʉ’ʉ kʉcʉ! te maku aviciin na tanasa. siarupaca maku matupuru” misee. niara kee tumatini na nguain tamna vuku. makásua cu, pui’i cu na tanasa. matárava rovana, te cu matupuru. te kani po’ucipi ’uru. tikirimiʉn kee sanapisapi ísua. ’akia na nguain tamna vuku. tikirikirimiʉn kee na namuriungu tanasa, ’akia! pacʉpʉcʉpʉngʉ nanakʉ, cucuru nínparu! nakai ka’anʉ kasakʉnʉʉn, makenanu maroka. matasa’ai na tatarʉ. ’acuu sini’icʉpʉ.
aramia’ʉ akini taniara. ukʉrʉn nanakʉ nguain tamna vʉcʉkʉ. miseni makai ’una karanana. koo kee usʉ’ʉn na cʉpʉngʉ. tia aramamanʉng nusoni misee. miaranau cu, arasurumu nipívura nanakʉ ísua. koo miaranau nikamanúmanu ’a’ai sarunai. cucuru macangcangarʉ nanakʉ ísua. patimanʉngʉn kee ’apacʉvʉrʉ. patanganaiʉn kee Parumaci kisʉʉn.
aratatia cu sua manu sarunai naParumaci. paira noo cini’ʉra cu kee tapinange ia, rangrang cu manguru. iacu’uʉn kee, mupana’ʉ, matapari’i cu. kavangvang marʉkurapʉ, makai vutunu, vavuru, takuisi, to’urung, ’apaco’e ’anuka maa cini’ʉraa kee, mátʉa tavara’ʉ nguain ’apaica nipaicaa marʉkurapʉ páriku. atʉnʉn kee mupana’ʉ umara. mamʉmʉkʉ nguain tamna kʉkʉnang. ’esi pakʉnnanu kee mara sua marʉkurapʉ ísua? tia taniara’ʉn kʉkʉnang in. ’una cani taniara, ’esi na rʉmʉra aracakanʉ, pasiin kʉkʉnang in, “Parumaci! mucanumua pa kasu.” makacang naParumaci pakíturu. ’acecu mucanumu. miaa mucanumu nguain ia, niara kʉkʉnang in nguain tamna kakicu. putuvʉrʉkʉ cumacʉ’ʉra neni ’esi tisikariin? ’una kani vuru, rupacʉ, mataa vava tutui. takutavara’ʉ naParumaci, koo arakuracʉ meesua. nakai miaa pui’i cu tanasa ia, tuturuʉn kee nguain tamna cina. pasiin cina in, “’akuni aka cʉpʉngʉ! manmaan kavangvang kʉkʉnang musu arakukunu kasua. uranoo nguani ’uma’anupu. noo ’unain íkasu tamna niaracakana ia, sovunguo na kincaucaua.”
nimararupang cu naParumaci. takacicini kamanʉngʉ rupacʉ tatia. pasiin cina in, “tia naumani musu tatia rupacʉ isi?” marívari naParumaci, “te maku pana’ʉn ucani taniarʉ.” makasi cina in, “’apaica kʉcʉ cʉpʉngʉ musu!” aranai meesua, mati’arangʉ cu nguani marínguna karu mataa ’uringi. kamanʉngʉ pa macasʉ tarisi. matárava cu taniara, pasiin kee cina in, “te cu ku muca.” kiriin kee tarisi na ’ucu tanasa. marisʉ’ʉrʉ múkusa na tia tatukusa in. aracan cu na tararakaua taniarʉ. moon cu ’inia marítarʉ. meesua kani ia, ’una tacini sarunai nikipapa naParumaci. pasiin kee rʉ’ʉvʉ in, “noo mupana’ʉ ku taniarʉ ia, te kita makacang musutavʉrʉ na canumu.” ararakau cu sua taniarʉ. urunguʉn nguani tamna takusini cumai. ’urúpaca cu nguain tamna rupacʉ mupana’ʉ na taniarʉ. musucʉkʉ́cʉkʉ na taniarʉ vuru. musutavʉrʉ cu nguani na canumu. koo pakisapatʉ sua rʉ’ʉvʉ in, nipunai taniarʉ tamna nimúru’u. macici curu, mamacai ’inia. niarasurumu arapitʉ’ʉ ’ʉnai mamane. matisapʉ́sapʉ naParumaci mukʉrʉ tarisi pui’i na tanasa. mama’ari sii masíraru nimati’arangʉ cu cina in marínguna karu mataa ’uringi. matupuru sua cina in. tavara’ʉ cu naParumaci ’apaica sinangʉ ísua makacʉkʉna tanasa.
miaa koo pa pana’ʉn taniarʉ ia, urucin taniarʉ meesua. muru’inasʉ cau sii maciasʉ kavangvang mamane. masini nipana’a ucani taniarʉ, ma’icʉpʉ ucani taniarʉ arapipiningi. ’akia cu ciasʉ. mapitʉ’ʉ kavangvang. miaranau makásua. miaa campe ia, mama’ari pa sii ’una pa karu, to’umangʉ, ranʉngʉ, cʉnʉ tavara’ʉn pa rumarʉn mara sinangʉ. miaranau taniara, ’akia cu cucumeni tavara’ʉn rumarʉn. kavangvang ’ucu tanasa, ’aruvu rumarʉn cu kangvang. matacuvucuvungu cau mataa marʉkurapʉ kaisisi. tia ’aparapiningi taniarʉ. ka’anʉ pakíturu taniarʉ arapipiningi. marivivini, ’apucanʉn cau tarukuka mákari taniarʉ. tuturuʉn kani tarukuka sua taniarʉ, ka’anʉ cu cau tia miakaka ’inia. potucucuru kari in taniarʉ. totasiaru noo umoni tarukuka ia, arapipiningi cu taniarʉ. koo mamacai sua nipana’a taniarʉ. nakai nimiaranau musucara’ʉ, ka’anʉ cu murúngarʉ nguain tamna sinangʉ. masini sua cʉ’ʉraa mita vuanʉ ia, nguai sua nipana’a miana taniarʉ.
miana ’ʉnai mamane mita ia, urucin kani meesua taniarʉ.
以前我們（卡那卡那富族）大地，那時有兩個太陽。
’apapuiri urucin taniarʉ arapipiningi, ímua tantaniara maciasʉ taniara, ’akia mapitʉ’ʉ.
兩個太陽輪流出現，所以每天都是白晝，沒有夜晚。
muru’inasʉ cau meesua, sii ka’anʉ tavara’ʉ tia nukanmana aramia’ʉ.
當時的人類很困擾，因為不知道要何時起床？
tia nukanmana putukikio?
何時要工作？
tia nukanmana tarasangai?
何時可以休息？
marápusu kavangvang ’ʉnai mamane.
大地非常的混亂。
’akia cau tavara’ʉ te cu makananu nuari.
沒有人知道未來將如何。
meesua, ’una tacini nanmarua nanakʉ.
當時有一位少女。
’apaco’e ka’anʉ pa nimararupang, nakai mintasʉ cu mataa ’una ’íntasʉ.
雖然還沒有成年，但是力量與膽識都已經足夠。
’esi cu kipapapa sasarunai aracakanʉ.
可以跟隨成年的男士出獵。
tia rumariu’u vutúkuru.
她拿起來丟棄。
campe tia rumariu’u, niriu’u kee ucani sanapisapi.
才剛要撈魚，（就）撈到一個木片。
niara kee tumaini.
她拿起來丟棄。
maká’ʉna nguain rumariu’u, nakai sua tinaini kee sanapisapi ísua ia, ’acuu maká’ʉna musikarʉ na nguain tamna sapuarʉ.
她繼續撈魚，但是那被丟棄的木片，又再次的進入她的撈網。
arakuracʉ nanakʉ ísua, sii parápusu ’inia rumariu’u vutúkuru.
那少女很生氣，因為擾亂了她撈魚。
pacʉpʉngʉ nanakʉ, “ʉʉ’ʉ kʉcʉ! te maku aviciin na tanasa. siarupaca maku matupuru” misee.
女的心想說，「好吧！我要帶到家裡，用來生火」。
niara kee tumatini na nguain tamna vuku.
他拿起來掛在他的腰帶。
makásua cu, pui’i cu na tanasa.
之後就回家了。
matárava rovana, te cu matupuru.
到了晚上想要起火。
te kani po’ucipi ’uru.
據說要煮飯。
tikirimiʉn kee sanapisapi ísua.
他要找那個木片。
’akia na nguain tamna vuku.
他要找那個木片。
tikirikirimiʉn kee na namuriungu tanasa, ’akia!
他家裡四周找找，沒有（找到那個木片）！
pacʉpʉcʉpʉngʉ nanakʉ, cucuru nínparu!
少女心想，真是怪事！
nakai ka’anʉ kasakʉnʉʉn, makenanu maroka.
但這也不是什麼很重要的事，不見了也無所謂。
aramia’ʉ akini taniara.
隔天醒來。
ukʉrʉn nanakʉ nguain tamna vʉcʉkʉ.
少女摸著肚子。
miseni makai ’una karanana.
怎麼好像有點怪怪的。
koo kee usʉ’ʉn na cʉpʉngʉ. tia aramamanʉng nusoni misee.
她沒放在心上，心想待會兒會好起來的。
miaranau cu, arasurumu nipívura nanakʉ ísua.
但是過了一段時間，那少女突然懷孕了。
koo miaranau nikamanúmanu ’a’ai sarunai.
過沒多久就生出男嬰。
cucuru macangcangarʉ nanakʉ ísua.
少女高興極了。
patimanʉngʉn kee ’apacʉvʉrʉ.
用心的養育那位男孩。
patanganaiʉn kee Parumaci kisʉʉn.
為他取名為Parumaci。
aratatia cu sua manu sarunai naParumaci.
那位名為naParumaci的男孩長大了。
paira noo cini’ʉra cu kee tapinange ia, rangrang cu manguru.
每次只要被他看到的鳥類，（鳥類）都很難逃走。
iacu’uʉn kee, mupana’ʉ, matapari’i cu.
他瞄準、射擊，（鳥）就掉下來了。
kavangvang marʉkurapʉ, makai vutunu, vavuru, takuisi, to’urung, ’apaco’e ’anuka maa cini’ʉraa kee, mátʉa tavara’ʉ nguain ’apaica nipaicaa marʉkurapʉ páriku.
所有的獸類，像鹿、山豬、山羊、山羌，雖然他只看到獸蹄，他可以循著足跡追上去。
atʉnʉn kee mupana’ʉ umara.
他找到獵物射擊捕獲。
mamʉmʉkʉ nguain tamna kʉkʉnang.
他的同伴們非常的疑惑。
’esi pakʉnnanu kee mara sua marʉkurapʉ ísua?
究竟怎樣獲得那些獵物？
tia taniara’ʉn kʉkʉnang in.
他的同伴們想對他搗蛋。
’una cani taniara, ’esi na rʉmʉra aracakanʉ, pasiin kʉkʉnang in, “Parumaci! mucanumua pa kasu.”
有一天，當他們在叢林狩獵時，他的同伴們（跟他）說：「Parumaci 你去挑水」。
makacang naParumaci pakíturu.
naParumaci立刻答應。
miaa mucanumu nguain ia, niara kʉkʉnang in nguain tamna kakicu.
當他離去的時候，他的同伴拿起他的背袋。
putuvʉrʉkʉ cumacʉ’ʉra neni ’esi tisikariin?
打開來看，裡面究竟有些什麼？
’una kani vuru, rupacʉ, mataa vava tutui.
有箭矢、弓和豬肋骨。
takutavara’ʉ naParumaci, koo arakuracʉ meesua.
naParumaci獲知（此事），當場並沒有生氣。
nakai miaa pui’i cu tanasa ia, tuturuʉn kee nguain tamna cina.
只是回家的時候告訴了媽媽。
pasiin cina in, “’akuni aka cʉpʉngʉ! manmaan kavangvang kʉkʉnang musu arakukunu kasua. uranoo nguani ’uma’anupu. noo ’unain íkasu tamna niaracakana ia, sovunguo na kincaucaua.”
他媽媽（跟他）說：「不要難過，你的同伴都喜歡跟你在一起。（你）要協助他們追獵物，如果有收穫，也要與親友們分享。」
nimararupang cu naParumaci.
naParumaci成年了。
takacicini kamanʉngʉ rupacʉ tatia.
自己製作了很大的弓箭。
pasiin cina in, “tia naumani musu tatia rupacʉ isi?”
媽媽問（跟他）說：「你這弓箭是要幹什麼的？」
marívari naParumaci, “te maku pana’ʉn ucani taniarʉ.”
naParumaci回答：「我要射下一個太陽。」
makasi cina in, “’apaica kʉcʉ cʉpʉngʉ musu!”
他媽媽說：「就隨你的心意吧！」
aranai meesua, mati’arangʉ cu nguani marínguna karu mataa ’uringi.
從那時開始，他們準備了乾柴和芒草莖。
kamanʉngʉ pa macasʉ tarisi.
還製作了很長的繩索。
matárava cu taniara, pasiin kee cina in, “te cu ku muca.”
到了那天，他跟媽媽說：「我要去（射日）了。」
kiriin kee tarisi na ’ucu tanasa.
他把繩子拴在家裡的柱子。
marisʉ’ʉrʉ múkusa na tia tatukusa in.
拉到他要去的地方。
aracan cu na tararakaua taniarʉ.
已經很接近太陽了。
moon cu ’inia marítarʉ.
就在那裡等待著。
meesua kani ia, ’una tacini sarunai nikipapa naParumaci.
據說，當時有一位男士跟隨naParumaci前往。
pasiin kee rʉ’ʉvʉ in, “noo mupana’ʉ ku taniarʉ ia, te kita makacang musutavʉrʉ na canumu.”
他對同伴說：「當我射擊太陽時，我們要立即浸泡水裡。」
ararakau cu sua taniarʉ.
太陽出現了。
urunguʉn nguani tamna takusini cumai.
他們脫下熊皮披風。
’urúpaca cu nguain tamna rupacʉ mupana’ʉ na taniarʉ.
就用他的大弓箭射向太陽。
musucʉkʉ́cʉkʉ na taniarʉ vuru.
箭矢插進了太陽。
musutavʉrʉ cu nguani na canumu.
他們入水浸泡。
koo pakisapatʉ sua rʉ’ʉvʉ in, nipunai taniarʉ tamna nimúru’u.
不過他的同伴沒趕得及，被太陽的血噴到了。
macici curu, mamacai ’inia.
真的太熱，當場死去。
niarasurumu arapitʉ’ʉ ’ʉnai mamane.
大地突然變暗。
matisapʉ́sapʉ naParumaci mukʉrʉ tarisi pui’i na tanasa.
naParumaci握著繩子摸索回家。
mama’ari sii masíraru nimati’arangʉ cu cina in marínguna karu mataa ’uringi.
幸好他媽媽原先已備妥了乾柴和芒草莖。
matupuru sua cina in.
他媽媽點燃火
tavara’ʉ cu naParumaci ’apaica sinangʉ ísua makacʉkʉna tanasa.
naParumaci可以靠著那個光線抵達家裡。
miaa koo pa pana’ʉn taniarʉ ia, urucin taniarʉ meesua.
當太陽還沒有被射下的時候，那時有兩個太陽。
muru’inasʉ cau sii maciasʉ kavangvang mamane.
世間因都是白晝，人類受苦。
masini nipana’a ucani taniarʉ, ma’icʉpʉ ucani taniarʉ arapipiningi.
現在一個太陽被射了，（另）一個太陽（也）懼怕出來。
mapitʉ’ʉ kavangvang.
全部都是黑暗。
miaranau makásua.
如此一段時間。
miaa campe ia, mama’ari pa sii ’una pa karu, to’umangʉ, ranʉngʉ, cʉnʉ tavara’ʉn pa rumarʉn mara sinangʉ.
起初的時候，幸好還可以維持，因為還有樹木、竹子、樹葉、雜草可以燃燒，獲得光源。
miaranau taniara, ’akia cu cucumeni tavara’ʉn rumarʉn.
過了一段時日，沒有其他可供燃燒了。
kavangvang ’ucu tanasa, ’aruvu rumarʉn cu kangvang.
家裡的柱子、屋頂也全部燒掉了。
matacuvucuvungu cau mataa marʉkurapʉ kaisisi.
人類和所有的動物聚集起來祭拜。
tia ’aparapiningi taniarʉ.
想請太陽出來
ka’anʉ pakíturu taniarʉ arapipiningi.
太陽仍然不願意出現。
marivivini, ’apucanʉn cau tarukuka mákari taniarʉ.
最後，人類請雞與太陽商量。
tuturuʉn kani tarukuka sua taniarʉ, ka’anʉ cu cau tia miakaka ’inia.
雞跟太陽說，人類不會再傷害他（太陽）了。
potucucuru kari in taniarʉ.
太陽相信了（雞）他的話
totasiaru noo umoni tarukuka ia, arapipiningi cu taniarʉ.
每當晨間雞鳴的時候，太陽就出現。
koo mamacai sua nipana’a taniarʉ.
被射殺的太陽並沒有死亡。
nakai nimiaranau musucara’ʉ, ka’anʉ cu murúngarʉ nguain tamna sinangʉ.
但是流血過久，它的光源不再強烈。
masini sua cʉ’ʉraa mita vuanʉ ia, nguai sua nipana’a miana taniarʉ.
現在我們所看到的月亮，就是當時被射殺的太陽。
míri’i canumu
洪水
nívatu ucani vʉrʉnga tatia. kurisivatʉ na cakʉran. tumʉpʉ cakʉran. aratumuru cu canumu. umanguru cau. mu’urú’uru múkusa maraa ti’ingai cimʉrʉ, nakai iávatu pa canumu maripunarʉ ’inia. mucanʉ cau arávari na cucumeni cimʉrʉ tatia. mu’una cu ’inia cau. maunangʉ arakukunu mataa marʉkurakurapʉ. ka’anʉ tavara’ʉ po’ucipi kʉna, sii ’akia ’apuru. muru’inasʉ cau. matacuvucuvungu makaríkari neni tia ’aparʉʉn ’apuru. miaasua kani ia, ’inmámia to’urung pakíturu tia kani mara ’apuru. kipátʉsʉ nguain makananguru mucanʉ múkusa Tanungu’incu. nikiri kee ’apuru na u’ungu in. makananguru kani pui’i. musutavʉrʉ u’ungu in. ma’ʉpʉ kangvang niara kee ’apuru. arapepe cu pui’i. maká’ʉna cau makaríkari. te cu makananu! marivivini cu tapinange urunai makasi, “iku kʉcʉ mingane múkusa sipara mara ’apuru!” niara’isi kee ’apuru umavici mingane pui’i. sii nimiaranau rumara’isi ’apuru, nimitavu ivici in masinang cu. niaramasinang cu matárava masini. macangcangarʉ cau sosomanpe ’inia, ímua ka’anʉ kita tumatinara’ʉ tapinange ísua, mataa noo kaisisi, nukai ’una kacangcangara cau arakukunu ia, tia paracani sosomanpe tapinange urunai.
’una cu ’apuru. aranai cu ’inia po’ucipi cu kʉna, nakai ’esi pa ’inia míri’i canumu. makaríkari pa cau mataa marʉkurapʉ. marívari vavuru, “mucanʉ ku ’inia miapacai vʉrʉnga. ’apakʉno’e mamanu maku nimʉka mu, sii te ku kipapa vʉrʉnga ma’acunu.” aranai miaasua ara’akia cu canumu. makásua cu, aranai ’inia ’una cu ravatuvatua, ’una vanuka, ’una marʉngʉcai ’ʉnai, sii nimivaru ’ʉnai. niaranakarʉ cu sua canumu. aranai ’inia cau mavuvuarʉ mataa marʉkurapʉ. makaríkari kavangvang, “cau sua ikim. marʉkurapʉ kamu.” makaríkari marʉkurakurapʉ, “mariaka kim marisauvu kamua. ka’anʉ kim tia arakukunu kamua cumacʉvʉrʉ.” makasi cau, “’apaco’e te kamu pana’ʉn.” aranai miaasua, ma’icʉpʉ cu marʉkurapʉ cumacʉ’ʉra cau, sii te cu pana’ʉn cau.
sua cau ia, arávari múkusa ’ʉnai Nacʉnga. moon cu ’inia ka’umó’uma, macangcangarʉ cu cau ’una kʉna. miaasua ia, ’apaco’e makangʉcʉ nimʉkʉa cau, nakai musutanpʉ kʉna. makaan ka’umó’uma mumʉkʉ. ka’anʉ kovangvangʉʉn ucani cenana, mataa ka’anʉ pa cau musukʉmʉ. miaranau cau moon na Nacʉnga. niarakacaua cau. mamʉmʉkʉ ’akia cu tia takamanʉnga ‘umó’uma. ’una cau aranai ’inia arávari na Na’usurana. ka’umó’uma makangʉcʉ. kipapa ’inia tacau in nipívura. nimoon ’inia kamanúmanu. te pa kani pui’i Nacʉnga, sii ’esi pa ’inia kʉna ni, nakai iávatu cina tamtitu umavici manu in pui’i na Na’usurana. makásua cu, a’unuʉn cu cau kʉna ni pariviviniʉn tacau in arávari na Na’usurana. mu’una ’inia kamanʉngʉ tanasa ni. aranai ’inia iávatu cu cau cucumeni. kavangvang mu’una cu ’inia miaranau ka’umó’uma. aranai ’inia arakacaua cu cau.
nívatu ucani vʉrʉnga tatia.
來了一條大鰻魚。
kurisivatʉ na cakʉran.
堵住了河流。
aratumuru cu canumu.
使水滿出來了。
mu’urú’uru múkusa maraa ti’ingai cimʉrʉ, nakai iávatu pa canumu maripunarʉ ’inia.
先往比較低的山，但是水還是沖平了那裡。
mucanʉ cau arávari na cucumeni cimʉrʉ tatia.
人們再逃往別處較高的山。
mu’una cu ’inia cau.
人類就在那裡。
maunangʉ arakukunu mataa marʉkurakurapʉ.
與獸類一起安然的相處。
ka’anʉ tavara’ʉ po’ucipi kʉna, sii ’akia ’apuru.
因為沒有火，無法煮東西吃。
matacuvucuvungu makaríkari neni tia ’aparʉʉn ’apuru.
聚在一起討論誰可以去取火種。
miaasua kani ia, ’inmámia to’urung pakíturu tia kani mara ’apuru.
據說當時只有山羌願意前往取火種。
kipátʉsʉ nguain makananguru mucanʉ múkusa Tanungu’incu.
牠努力地游往玉山(Tanungu’incu)的方向。
nikiri kee ’apuru na u’ungu in.
把火種綁在頭角上。
makananguru kani pui’i.
游回來。
musutavʉrʉ u’ungu in.
牠的角被水浸泡了。
ma’ʉpʉ kangvang niara kee ’apuru.
所取回的火種也熄滅。
maká’ʉna cau makaríkari.
人們再度討論。
marivivini cu tapinange urunai makasi, “iku kʉcʉ mingane múkusa sipara mara ’apuru!”
到了最後，紅嘴黑鵯鳥說：「由我飛去對岸拿火種吧！」
niara’isi kee ’apuru umavici mingane pui’i.
牠啣著火種飛回來。
sii nimiaranau rumara’isi ’apuru, nimitavu ivici in masinang cu.
因為牠咬火種太久了，嘴巴被燙到而變紅了。
niaramasinang cu matárava masini.
直到現在還是紅色的。
macangcangarʉ cau sosomanpe ’inia, ímua ka’anʉ kita tumatinara’ʉ tapinange ísua, mataa noo kaisisi, nukai ’una kacangcangara cau arakukunu ia, tia paracani sosomanpe tapinange urunai.
人們高興地對牠表示感恩，因此直到現在我們不會對那種鳥搗蛋，以及若逢到有祭典或高興的事情，聚在一起的時候要唱感謝牠的歌。
aranai cu ’inia po’ucipi cu kʉna, nakai ’esi pa ’inia míri’i canumu.
從此人們可以煮東西了，但是那洪水還在那裡。
makaríkari pa cau mataa marʉkurapʉ.
人與獸類一起討論。
marívari vavuru, “mucanʉ ku ’inia miapacai vʉrʉnga. ’apakʉno’e mamanu maku nimʉka mu, sii te ku kipapa vʉrʉnga ma’acunu.”
山豬回答說：「我去殺死鰻魚，但是請你們用農作餵食我的孩子們，因為我將隨著鰻魚一起被漂走。」
aranai miaasua ara’akia cu canumu.
從那時，洪水就沒有了。
makásua cu, aranai ’inia ’una cu ravatuvatua, ’una vanuka, ’una marʉngʉcai ’ʉnai, sii nimivaru ’ʉnai.
從那之後，（大地）有了很多石頭區，有了凹凸不平的區域，（也）有高地，因為大地被（水）攪和過。
niaranakarʉ cu sua canumu.
河流的水乾涸了。
aranai ’inia cau mavuvuarʉ mataa marʉkurapʉ.
之後，人類與獸類便分開了。
makaríkari kavangvang, “cau sua ikim. marʉkurapʉ kamu.”
大家聚在一起討論：「我們是人類，你們是獸類。」
makaríkari marʉkurakurapʉ, “mariaka kim marisauvu kamua. ka’anʉ kim tia arakukunu kamua cumacʉvʉrʉ.”
獸類討論說：「我們不喜歡聞你們人類的味道，我們不要跟你們人類一起生活。」
makasi cau, “’apaco’e te kamu pana’ʉn.”
人類回答說，「無論如何要射殺你們。」
aranai miaasua, ma’icʉpʉ cu marʉkurapʉ cumacʉ’ʉra cau, sii te cu pana’ʉn cau.
從那時起獸類懼怕看到人，因人類會射殺牠們。
sua cau ia, arávari múkusa ’ʉnai Nacʉnga.
人們遷移到Nacʉnga之地。
moon cu ’inia ka’umó’uma,
在那裡開墾闢地。
macangcangarʉ cu cau ’una kʉna.
人們非常快樂有充足的食物。
miaasua ia, ’apaco’e makangʉcʉ nimʉkʉa cau, nakai musutanpʉ kʉna.
當時雖然只種植少量的農作，但是足夠食用。
makaan ka’umó’uma mumʉkʉ.
種一次田。
ka’anʉ kovangvangʉʉn ucani cenana, mataa ka’anʉ pa cau musukʉmʉ.
一年也吃不完，還有當時的人類還不會生病。
miaranau cau moon na Nacʉnga.
人們在Nacʉnga待了很久。
mamʉmʉkʉ ’akia cu tia takamanʉnga ‘umó’uma.
憂心沒有地方可耕作了。
’una cau aranai ’inia arávari na Na’usurana.
有人從那裡（Nacʉnga）遷移到Na’usurana之地。
ka’umó’uma makangʉcʉ.
只開闢少量的田園。
kipapa ’inia tacau in nipívura.
跟隨去的狗懷孕了。
nimoon ’inia kamanúmanu.
在那裡生了（狗）小孩。
te pa kani pui’i Nacʉnga, sii ’esi pa ’inia kʉna ni, nakai iávatu cina tamtitu umavici manu in pui’i na Na’usurana.
據說（人們）還要再回Nacʉnga之地，因為他們的食物還在那裡，但是小狗的媽媽來把他的小孩帶去Na’usurana。
makásua cu, a’unuʉn cu cau kʉna ni pariviviniʉn tacau in arávari na Na’usurana.
之後，人們就背著他們的食物跟著他們的狗遷移到Na’usurana。
mu’una ’inia kamanʉngʉ tanasa ni.
待在那裡蓋他們的住家。
aranai ’inia iávatu cu cau cucumeni.
之後其他人也跟來了。
kavangvang mu’una cu ’inia miaranau ka’umó’uma.
所有的人都在那裡耕作很久。
aranai ’inia arakacaua cu cau.
自此人就變多了。
cakʉran Namásia tamna ’ʉna
楠梓仙溪的故事
Namásia kisʉʉn ’ʉnai tanasʉn Kanakanavu. sua nganai isi ia, niaranai upeni kusai mʉna cenana miana. nipatanganai cau Kanakanavu cakʉran nesi. ’esi masini tamna niaritapasaa ’ʉnai ia, ’una niarupaca Nakasayana tamna sinatʉ “Nancʉsiensii” kisʉʉn. nganai isi ia, manasʉ niaranai kisaa mita “Namásia”. ’urupacʉʉn kari Pakísia pokaríkari. ’apaica cu kari in marisinatʉ. matárava mamisa tamna cenana, nganai isi, tunganganʉn cu kavangvang sua ’ʉnai. nakai niaranai nanu sua nganai Namásia isi? matárava masini, makai ’akia pa mátʉa siatuturu. mataa paira noo karanana cau tumatúturu ’ʉna ia, karanana kavangvang kari in. rocu niarisinata, nguai sua urucin karanana siatúturu.
makasi ucani siatuturu, “nanakʉ” kani sua cakʉran isi. ’esi kani to’unaa Ra’árua sua “sarunai”, nguai sua ’esi akini Namásia kisaa “Raunungsii”. miseni sarunai kisʉʉn cakʉran ísua? sua tiniturua mamarang ia, makasi maraa marʉngʉcai kani ’ʉnai neesua, ímua maraa mintasʉ kangvang canumu ’inia. makai kani sarunai navicu’u cʉpʉngʉ. maraa taningninga sua tapaicaa Nancʉsiensii tamna cunumu, ímua maraa mu’iarʉ muca canumu nesi. makai kani nanakʉ taucʉng mataa maningcau. ’una pa ucani ’ʉna niaranai niaracakanʉ cau Kanakanavu. miaa campe kani arávari nesi ia, ’akia pa cau cucumeni. ’esi na aracan nungnung Tipurake, masíraru ’una kani ’inia niatumuru canumu. ’una ucani taniara, nimaica ’inia cau Kanakanavu tia aracakanʉ. cinicʉ’ʉra kani na niatumuru canumu ’una tacini nanmarua nanakʉ. ’esi sumasima’ʉ mataa vutúkuru tatia. sii ’akia cau tarakanangʉ nanakʉ ísua, ’una kesoni ’inia niaranai nanu mataa monoon nanu misee? nakai koo pa masirupangʉ, katʉ́rʉpʉ cu nanakʉ ísua musikarʉ canumu. ka’anʉ cu cʉ’ʉrʉʉn. makatumuru cu kani makásia. makásua cu, ’una tia aracakanʉ cau. nimavici kʉna tia móvua ’inia. nakai aranai meesua, ’akia cu cau cinicʉ’ʉra nanakʉ ísua. pacʉpʉcʉpʉngʉ ’inia cau Kanakanavu. paira noo maica niatumuru canumu ísua ia, mara cu kʉna ti’ingi pitákusa canumu neesua. pacʉpʉngʉ tia kara maká’ʉna arapipiningi nanakʉ ísua? mámia! ’akia kamʉcʉ cʉ’ʉraa. marivivini, ’una cau pacʉpʉngʉ makasi manasʉ niaranai ’ʉnai “Másia”, ímua Namásia cu kisʉʉn Kanakanavu cakʉran isi. mámia ’ʉna isi sii koo tamatúturu ’una kara ’imi nukai ’esi nanu sua kisaa Másia?
ucani karanana siatúturu. miaa araceni miana ia, ’una kani tacini sarunai nanmarua. Másia sua nganai in. cinicʉ’ʉra vʉrʉnga tatia tumʉpʉ cakʉran tamna canumu. niaramíri’i canumu. ’apitarʉ sua tanasʉn cau. makacang nguain pui’i tia tumatúturu cau. nakai miaa arapana’ʉ pui’i ia, nimupacai curu. koo siapeni taniara niaraka cu. nakai sii tinituruʉn cu kee cau, nimu’uru’uru arávari na ka’anʉ ’apitarʉ to’unaa. makásua ’apakʉrʉ pa ngisaa cau. marivivini cu, niara’isi kani vavuru sua vʉrʉnga ísua. mamacai. ma’acunu. para’akia ’apitarʉ. pacʉpʉngʉn cau Kananakavu sua nanmarua ísua. aranai meesua, “Namásia” cu kisʉʉn Kanakanavu sua cakʉran isi. Kanakanavu tamna niurina, noo tiain matanganai niaraka cu kincaucaua ia, to’urua ngana in ia, te pa “na” misee, sii tia kineeng mataa pacʉpʉngʉ ’inia misee. urucin ’ʉna isi, ’apaco’e karanana siatúturu, nakai tavara’ʉn cu sua nganai Namásia isi ia, masíraru niaranai nipatanganai Kanakanavu. ka’anʉ muriva’ʉ.
Namásia kisʉʉn ’ʉnai tanasʉn Kanakanavu.
卡那卡那富族的部落地名稱為那瑪夏。
sua nganai isi ia, niaranai upeni kusai mʉna cenana miana.
這個名稱是來自於數百年之前。
nipatanganai cau Kanakanavu cakʉran nesi.
（這個名稱是）卡那卡那富族人為此地的溪流所命名的。
’esi masini tamna niaritapasaa ’ʉnai ia, ’una niarupaca Nakasayana tamna sinatʉ “Nancʉsiensii” kisʉʉn.
在現代的地圖裡，這個溪流用中文標示為「楠梓仙溪」。
nganai isi ia, manasʉ niaranai kisaa mita “Namásia”.
這個名稱很可能是來自於我們所稱的「那瑪夏」。
’urupacʉʉn kari Pakísia pokaríkari.
使用閩南語發音。
’apaica cu kari in marisinatʉ.
（再）寫出來。
matárava mamisa tamna cenana, nganai isi, tunganganʉn cu kavangvang sua ’ʉnai.
到了最近的年代，這個名稱才由溪流名稱包含到地理名稱。
nakai niaranai nanu sua nganai Namásia isi?
但是那瑪夏這個名稱又是怎麼來的呢？
matárava masini, makai ’akia pa mátʉa siatuturu.
到目前為止，似乎沒有一致的說法。
mataa paira noo karanana cau tumatúturu ’ʉna ia, karanana kavangvang kari in.
而且會常因不同的講述人而有不同的說法。
rocu niarisinata, nguai sua urucin karanana siatúturu.
以下的紀錄就是兩則完全不同的說法。
makasi ucani siatuturu, “nanakʉ” kani sua cakʉran isi.
一種說法稱這個溪流是「母的」。
’esi kani to’unaa Ra’árua sua “sarunai”, nguai sua ’esi akini Namásia kisaa “Raunungsii”.
而「公的」在拉阿魯哇族所住的地方，也就是那瑪夏區的隔鄰所稱的「荖濃溪」。
miseni sarunai kisʉʉn cakʉran ísua?
那條溪流為何被稱為雄性溪？
sua tiniturua mamarang ia, makasi maraa marʉngʉcai kani ’ʉnai neesua, ímua maraa mintasʉ kangvang canumu ’inia.
老人家的說法是因為（荖濃溪）那裡地勢較高，所以水流也比較湍急。
makai kani sarunai navicu’u cʉpʉngʉ.
有點像男性急躁的性情。
maraa taningninga sua tapaicaa Nancʉsiensii tamna cunumu, ímua maraa mu’iarʉ muca canumu nesi.
楠梓仙溪的水所經之處較為平坦，所以這裡的水流較緩慢。
makai kani nanakʉ taucʉng mataa maningcau.
就像乖巧與柔美的女性。
’una pa ucani ’ʉna niaranai niaracakanʉ cau Kanakanavu.
卡那卡那富族的獵人還流傳著（另外）一個傳說。
miaa campe kani arávari nesi ia, ’akia pa cau cucumeni.
據說族人遷入本地區起初之時，尚無其他人煙。
’esi na aracan nungnung Tipurake, masíraru ’una kani ’inia niatumuru canumu.
在靠近地布拉蓋溪附近，那裡原本有一深潭。
’una ucani taniara, nimaica ’inia cau Kanakanavu tia aracakanʉ.
有一天，卡那卡那富族獵人行經該處要打獵。
cinicʉ’ʉra kani na niatumuru canumu ’una tacini nanmarua nanakʉ.
在深潭中見到一年輕女子。
’esi sumasima’ʉ mataa vutúkuru tatia.
正與大魚嬉戲。
sii ’akia cau tarakanangʉ nanakʉ ísua, ’una kesoni ’inia niaranai nanu mataa monoon nanu misee?
因族人無一認識該女子者，有人問她從何方來和住哪裡。
nakai koo pa masirupangʉ, katʉ́rʉpʉ cu nanakʉ ísua musikarʉ canumu.
但是話未問完，該女子即潛入水中。
makatumuru cu kani makásia.
數次見面都如此。
makásua cu, ’una tia aracakanʉ cau.
後來，有人要去打獵。
nimavici kʉna tia móvua ’inia.
曾攜帶食物想給她。
nakai aranai meesua, ’akia cu cau cinicʉ’ʉra nanakʉ ísua.
但是從此以後就沒有人再看到她了。
pacʉpʉcʉpʉngʉ ’inia cau Kanakanavu.
卡那卡那富族族人懷念她。
paira noo maica niatumuru canumu ísua ia, mara cu kʉna ti’ingi pitákusa canumu neesua.
常常經過該深潭的時候，都會拿一點食物擲入水中。
pacʉpʉngʉ tia kara maká’ʉna arapipiningi nanakʉ ísua?
（族人）心想那女子會不會再出現？
mámia! ’akia kamʉcʉ cʉ’ʉraa.
可惜！什麼都沒看到。
marivivini, ’una cau pacʉpʉngʉ makasi manasʉ niaranai ’ʉnai “Másia”, ímua Namásia cu kisʉʉn Kanakanavu cakʉran isi.
後來，有族人猜想該女可能是來自「瑪夏」之地的人，所以卡那卡那富族人就稱此為那瑪夏溪。
mámia ’ʉna isi sii koo tamatúturu ’una kara ’imi nukai ’esi nanu sua kisaa Másia?
可惜這則故事沒有交代所稱的「瑪夏」有何意義或在何方？
ucani karanana siatúturu.
（另外）一則不同說法。
miaa araceni miana ia, ’una kani tacini sarunai nanmarua.
相傳遠古時代，據說有一位年輕男子。
Másia sua nganai in.
他名叫「瑪夏」。
cinicʉ’ʉra vʉrʉnga tatia tumʉpʉ cakʉran tamna canumu.
看到巨大鱸鰻堵住溪流。
niaramíri’i canumu.
水滿出來。
’apitarʉ sua tanasʉn cau.
危及部落的安全。
makacang nguain pui’i tia tumatúturu cau.
他趕緊回部落向族人通報。
nakai miaa arapana’ʉ pui’i ia, nimupacai curu.
然因在奔向部落時，體力已耗盡。
koo siapeni taniara niaraka cu.
沒過幾天壞了（去世）。
nakai sii tinituruʉn cu kee cau, nimu’uru’uru arávari na ka’anʉ ’apitarʉ to’unaa.
但是族人因已獲得通報，提早移至不危險的地方。
makásua ’apakʉrʉ pa ngisaa cau.
族人得以保住性命。
marivivini cu, niara’isi kani vavuru sua vʉrʉnga ísua.
之後，據說山豬咬了那隻鱸鰻。
para’akia ’apitarʉ.
讓危機解除。
pacʉpʉngʉn cau Kananakavu sua nanmarua ísua.
卡那卡那富族人懷念那名青年。
aranai meesua, “Namásia” cu kisʉʉn Kanakanavu sua cakʉran isi.
從那時起就以其名「那瑪夏」稱呼這條河流。
Kanakanavu tamna niurina, noo tiain matanganai niaraka cu kincaucaua ia, to’urua ngana in ia, te pa “na” misee, sii tia kineeng mataa pacʉpʉngʉ ’inia misee.
卡那卡那富族人的習慣，若要稱呼已過世的親人，在其名字之前要加「那」，含有紀念與懷念之意。
urucin ’ʉna isi, ’apaco’e karanana siatúturu, nakai tavara’ʉn cu sua nganai Namásia isi ia, masíraru niaranai nipatanganai Kanakanavu.
這兩則故事說法雖不同，但可以確定的是那瑪夏這個名稱，源自卡那卡那富族的命名。
